Cosplay là một từ tiếng Anh do người Nhật sáng tạo ra, viết tắt của "Costume Play", và được phát âm là Kosupure (コスプレ) ở Nhật. Từ này chỉ việc người hâm mộ các nhân vật trong manga, anime, tokusatsu, truyện tranh sách, tiểu thuyết đồ họa, video games, phim giả tưởng, ca sĩ nhân vật chính trị,... ăn mặc hoặc có điệu bộ giống nhân vật mà mình yêu thích. Những người này được gọi là cosplayers (ở Nhật đôi khi gọi tắt là reya). Họ có thể lập các nhóm / câu lạc bộ để luyện tập và diễn cùng nhau. Ngoài ra, họ còn tham gia vào các sự kiện, lễ hội liên quan đến các tác phẩm nghệ thuật có nhân vật giả tưởng được yêu thích, hoặc thậm chí tổ chức sự kiện riêng để biểu diễn.

Từ cuối thập niên 1960, ở Hoa Kỳ, trong các lễ hội hư cấu khoa học (SF convention), đã có tiết mục biểu diễn của những người ăn mặc đóng giả các nhân vật trong các tác phẩm hư cấu, gọi là tiết mục Masquerade. Các lễ hội hư cấu khoa học từ Hoa Kỳ đã lan sang nhiều nước khác, trong đó có Nhật Bản. Trong các lễ hội hư cấu khoa học đầu tiên tổ chức ở Nhật Bản cũng đã có tiết mục biểu diễn trang phục. Trong lễ hội lần thứ 17 ở Nhật Bản, nhóm Rōreriasu đã ăn mặc giống với nhân vật trong truyện Barsoom. Những người khác trong lễ hội đó trông thấy lại tưởng nhầm là nhóm Roreriasu ăn mặc giả nhân vật trong manga Umino toriton. Bản thân nhóm này cũng không bác bỏ sự hiểu nhầm nói trên. Môn cosplay ở Nhật Bản khởi nguồn như vậy. Sau này, trong các lễ hội hư cấu khoa học ở Nhật Bản đều có chương trình thi diễn cosplay. Cosplay là từ do Nov Takahashi (Studio Hard) sáng tạo ra khi tham dự lễ hội hoá trang ở Los Angeles SF Worldcon vào năm 1984, sau đó được ông viết lại và đăng trên tờ Japanese SF. Bài báo đó làm dấy nên phong trào cosplay rộng lớn tại Nhật và dần dần trở nên phổ biến cho tới ngày nay.

Cosplay hiện giờ đã trở nên phổ biến trên thế giới, ngay cả Việt Nam, với những lễ hội manga / anime lớn và cosplay là một phần không thể thiếu trong các lễ hội đó. Lễ hội cosplay đầu tiên có thể nói đến đó là Worldcon lần thứ nhất vào năm 1939 ở Mỹ (đến ngày nay vẫn còn được tổ chức thường niên và mở rộng sang các quốc gia khác), tất nhiên vào lúc đấy người ta không gọi đó là Cosplay, và do ở Mỹ nên chủ yếu vẫn chỉ là hoá trang trong các bộ truyện khoa học viễn tưởng, film ảnh ...

Còn Cosplay đầu tiên ở Việt Nam đó là A-M Fes vào cuối năm 2004 ở Hà Nội, còn TPHCM thì là VOF 2005 vào tháng 6/2005. Bên cạnh đó còn có những buổi giao lưu, gặp gỡ giữa các Cosplayer với nhau.
Vào khoảng năm 1982, một nhóm bạn trẻ ăn mặc theo nhân vật manga / anime / game đầu tiên xuất hiện tại một comiket nhỏ ở Nhật. Lúc ấy họ chỉ mặc áo T-shirt có hình nhân vật họ yêu thích. Một năm sau, 1983 mới có người thiết kế và mặc bộ trang phục giống hệt một nhân vật trong Urusei Yatsura.

Đến năm 1984, một người tên là Nobuyuki Takahashi lên đường tham dự Worldcon tại Los Angeles để viết bài cho các tạp chí ở Nhật. Nobuyuki Takahashi đã kinh ngạc toàn phần trước những gì anh chứng kiến. Rất nhiều người ăn mặc theo nhâm vật ưa thích trong Star Strek hay Star War. Anh đặc biệt ấn tượng với vũ hội hóa trang. Trở về Nhật, anh lập tức phát tán rộng rãi những thông tin mắt thấy tai nghe, với hy vọng teen Nhật sẽ ủng hộ phong trào này và biến nó thành bản sắc văn hóa riêng.

Nobuyuki Takahashi đã suy nghĩ rất nhiều để tìm ra tên gọi cho phong trào này. Dùng từ nghĩa gần nhất là masquerade (dạ tiệc thời trang của giới quý tộc) thì không ổn chút nào. Anh loay hoay giữa các biến thể từ như "Costume Acting" hay " Costume Play" và nhiều từ khác. Tuy nhiên, xem ra chúng quá dài mà anh muốn nó ngắn gọn cho mọi người dễ đọc dễ nhớ. Cuối cùng vận dụng thói quen rất ngắn từ của người Nhật, anh dừng lại ở từ "Cosplay" viết tắt của " Costume play". Từ Cosplay và khái niệm của Cosplay ra đời như thế đó, và tác giả của nó, ngài Nobuyuki Takahashi cũng là người sáng lập và khuấy động văn hóa cosplay ở Nhật. Từ “Cosplay” của Takahashi đã được bắt đầu xuất hiện trên tạp chí My Anime vào tháng 6 năm 1983, dùng để chỉ hoạt động hóa trang của các fan hâm mộ anime - manga trong hội chợ Comiket tổ chức ở Tokyo và hai năm sau đó, tên gọi này dần phổ biến trong cộng đồng hâm mộ anime - manga nhưng vẫn chưa thể trở thành tên gọi chính thức. Phải mãi đến những năm 90 của thế kỉ trước, từ “Cosplay” mới được giới thiệu rộng rãi trên tivi và tạp chí truyện tranh. Kể từ đây, Cosplay chính thức được sử dụng làm tên gọi cho bộ môn nghệ thuật hóa trang này và nó tồn tại mãi cho đến ngày nay.